Kabels breien en hun betekenis deel 2

Nu zijn er talloze patronen met kabels, maar in deze blog gaan we het vooral hebben over de Nederlandse kabels op visserstruien en de betekenis daarvan.

Voor het museum: klik hier

Visserij museum

Het kleine museum in Zoutkamp ligt direct aan de haven en op een zonnige dag zal het vast vol zitten met toeristen, maar vandaag is het bewolkt en gelukkig rustig, zodat ik op mijn gemak eens goed een kijkje kan nemen.

Bij binnenkomst word ik begroet door een dame achter het loket, en voor een klein bedrag betaal ik de entree prijs. Wat mij gelijk opvalt is de geur. Elk museum heeft zo zijn eigen geur, maar dit ruikt oud. Naar vroeger en naar olie en werktuigen. Zoals je mag verwachten als het gaat bij oude dingen. Na een aantal vitrines met uitgestalde waar, waaronder een stel gebreide wanten met initialen, gebreide gelle moffen,(zie laatste foto, voor het verwijderen van haring ingewanden. Weet iemand hoe ze gebruikt werden? Kon mij er geen voorstelling van maken, maar het zag er apart uit)  grote vissersschuiten met hun attributen en netten, kom ik bij de hoek van gebreide waar.

Wat direct opvalt is de blauwe visserstrui die op de ouderwetse manier is uitgestald, namelijk in een T. Dit is ook de manier waarop ze vroeger op de schepen te drogen hingen. Verder een stekenproef met verschillende steken die gebruikt werden in de truien, incl. uitleg. Ook kun je een typisch vissershuisje bekijken op een binnenplaatsje. Zodra je daar naar binnen stapt waan je je weer helemaal terug in de tijd..

Al met al ben je een klein uurtje binnen, maar het bezoek meer dan waard! En mocht je na deze inspanning nog gezellig een terrasje willen pakken en de binnenkomende schepen bewonderen, dan kan dat!

De Nederlandse visserstrui

In de periode tussen ca. 1860 en 1940-1950 vóór de tweede wereldoorlog, droegen vooral haringvissers als bovengoed en als werkkleding truien. Hand gebreide truien. Vaak in effen blauw, zwart, grijze en beige tinten. En allemaal met eenvoudige of uitgebreide motieven vol betekenis. De gebruikte steken zijn recht en averecht, met hier en daar een kabel of klein gaatje. 

Zo rond 1900 beleefde de visserstrui zijn hoogtepunt. Vooral in plaatsen waar met ook klederdracht droeg, droeg de man deze trui langer als onderdeel van zijn outfit. Vaak waren het de vrouwen die de truien breiden, maar ook mannen wisten hoe ze de pennen ter hand moesten nemen! Veel vissersplaatsen hebben hun eigen motief. Zoals het boek van Stella Ruhe ook laat zien zijn er wel 112 historische trui motieven te vinden in Nederland alleen! Van Zeeland tot aan Groningen toe! Zo kon je herkennen uit welke plaats de visser vandaag kwam. Overigens geldt dit niet helemaal, aangezien de vrouwen nog wel eens patronen van elkaar overnamen..

Veel truien zijn er niet overgebleven. Wol was een schaars product. Er gold een import verbod op wol in Nederland, waardoor alles herbruikt werd. Over duurzaamheid gesproken.. Versleten truien werden uitgehaald en nieuwe van gebreid. Was alleen de mouw versleten, dan kon er makkelijk een nieuwe aangebreid worden door het T- model van de trui. Handig! De truien die nu tentoongesteld staan in musea, zijn vaak opnieuw gebreid. Héél soms vind je nog een originele trui die nog ongedragen is. De meeste patronen en modellen vind je dan ook op oude foto's waar de vissers trots op staan.

Het T- model

De visserstrui werd in het rond gebreid van beneden naar boven. Met een set dunne breinaalden van 4 of 5 naalden zonder punt! Maar waarom een dunne naald? Om het gebreide weefsel zo waterdicht mogelijk te maken, werd er strak gebreid. En dit hield de warmte voor de visser ook nog eens beter vast.

Twee derde van de totale lengte van de trui werd in het rond gebreid. Het T-model werd overigens altijd volgens hetzelfde recept gebreid: boven wijdte + 4-6 cm over wijdte was bepalend voor de omvang. De boord vaak met een dubbele draad tegen slijtage, en ter hoogte van het armsgat werd het werk in tweeën gedeeld om beide helften afzonderlijk verder te breien. Alles werd in een recht stuk gebreid tot de schouders aan toe. De armsgat hoogte meete vaak 1 derde van de totale trui lengte. Het voorpand werd in drieën gedeeld, vaak net zoals tegenwoordig bij een bottum-up trui. Vervolgens de boord, eventueel met of zonder koord met pompons.

De mouwen werden vervolgens gebreid uit opgenomen steken van het armsgat en al minderend gebreid tot polshoogte of korter. Mouwen werden altijd korter gebreid, omdat men de onderarmen vrij moest hebben tijdens het werk.

Sajet

Maar hoe zit dat dan met de wol? Waar haalde de Nederlander die dan vandaag als er een import verbod gold? 

Nou, van eigen bodem natuurlijk! Nederland was rijk aan schapen en wol voor de visserstruien was voornamelijk afkomstig van de Texelaar, (buik)wol wel te verstaan, ook wel sajet genoemd. Deze naam is afgeleid van mogelijk een marskramer die zo heette of van het woord 'saai', een wollen stof geweven van de (buik)wol van de Texelaar. Deze wol was van mindere kwaliteit. Omdat de Texelaar oorspronkelijk gehouden werd voor zijn vlees en melk en niet zozeer voor de wol zoals de huidige merinosschapen, is deze wol ook niet te vergelijken met de wol van nu!

Sajet wol werd op eigen bodem gefabriceerd. Sajet heeft een korte vezel en daardoor minder sterk. Om toch stevige breisels te kunnen breien met dit garen werd het eerst door spinners thuis of in de fabriek gesponnen. Twee of meer dradige garens werden hiervan vervolgens getwijnd tot sajet. Na dit proces kreeg het garen een verfbeurt. 

Niet alle lanoline werd uit de wol gewassen, waardoor het garen een prachtige glans had. En als bijkomend voordeel: De wol was warmer en meer waterafstotend!

De betekenis van de verschillende steken

Mijn brei-project met kabels

Of ik ook een hippe visserstrui kon breien, was de vraag. En niet zo maar eentje, maar een gezien zoals op de Floriade afgelopen jaar (2022) Nou, natuurlijk! En keurig aangeleverd bij de vraag het patroon en hoe het model er uit moest komen te zien. Zo gezegd, zo gedaan en na enige tijd kwam er vorm in de trui. Ik brei dubbeldraads met de garens van Lamana. De Como tweed en de Shetland. Dit geeft de trui nét dat beetje extra, met de spikkel erin en de draden tezamen geven de trui een mooie stevige structuur. Ook fijn: Beide garens komen uit de 'Super- light' collectie van Lamana. Dat wil zeggen dat de bollen garens de helft minder wegen dan een normale bol met dezelfde looplengte. Dit scheelt zeker in gewicht! Tijdens het breien erg fijn, maar ook tijdens het dragen! Zo heb je niet een heel gewicht aan je lijf, maar zorgt het voor meer draagcomfort!

Deze bijzondere opdracht was dan ook de aanleiding voor deze 2e blog over kabels breien en hun betekenis, zoals je kunt begrijpen.. Het blijft bijzonder hoe elke trui met kabels steeds weer dat prachtige effect heeft van een uniek gebreid stuk handwerk.

Benieuwd naar het patroon? Deze in ontworpen door Kasper Jongejans en mede tot stand gekomen door de   Almeerse Wolunie.

Hier kun je ook het patroon voor deze trui downloaden!

Voor het eindresultaat van deze trui verwijs ik je graag door naar mijn Galerij.

Hartelijk dank weer voor het lezen! Mocht je nog vragen hebben dan doe je mij een groot plezier door ze hieronder te stellen!